اسحاق . [ اِ ](اِخ ) ابن حنین بن اسحاق عبادی . مکنی به ابویعقوب . طبیب مشهور (215 - 298 هَ . ق .). او در علم طب یگانه ٔعصر خویش و در نقل و معرفت لغات و فصاحت آن از نسیج پدر خود بود و مانند پدر تعریب کتب حکمت یونانی میکرد جز اینکه تعریب او از کتب حکمت ارسطاطالیس پیش ازترجمه های طب اوست . و او خدمت همان خلفا و رؤساء مخدومین پدر خویش کرد و در آخر مختص و منقطع قاسم بن عبیداﷲ وزیر امام معتضد باﷲ بود تا آنجا که وزیر مذکوراو را محرم اسرار خویش ساخت و آنچه را از دیگران مکتوم می داشت بر او نمی پوشید و ابن بطلان در کتاب دعوة الاطباء آرد که وقتی وزیر قاسم بن عبیداﷲ شنید که اسحاق مسهل آشامیده است بمداعبه قطعه ٔ زیرین بدو نوشت :
اَبن لی کیف امسیت
و ما کان من الحال
و کم سارت بک الناقَ
َ-ة نحو المنزل الخالی .
و او در پاسخ ابیات ذیل بوزیر فرستاد:
بخیر بت ﱡ مسروراً
رخی ّ الحال و البال
و اما السیر و الناقة
و ذاک المربع الخالی
فأجلالک انسانیَ
َ-ه یا غایة آمالی .
و ابن خلکان گوید در کتاب الکنایات خواندم که ابیات جواب بدین صورت بود:
کتبت الیک و النعلان ما ان
اقلهما من المشی العنیف
فان رمت الجواب الی فاکتب
علی العنوان یوصل فی الکنیف .
و اسحاق و نیز پدر او را در طب مصنفات سودمند است . و در آخر او را فالج افتاد و به ربیعالاَّخر سال 298 یا 299 هَ . ق . درگذشت . و نسبت او به عباد حیره است و عباد حیره از ترسایان ایرانی بودند. (ابن خلکان چ تهران ج 1 صص 70 - 71). و داود ضریر انطاکی از او چنین یاد میکند: الکامل المجرب اسحاق بن حنین النیسابوری فعرب الیونانیات و السریانیات و اضاف الیها مصطلح الاقباط لانه اخذ العلم عن حکماء مصر و انطاکیه و استخرج مضار الادویة و مصلحاتها. (تذکره ٔ ضریر چ 1303 هَ . ق . ج 1 ص 20). ابن الندیم گوید: او در فضل و صحت نقل از یونانی و سریانی بعربی مانند پدر خویش و بفصاحت در زبان عرب مقدم برپدر بود و خلفا و رؤسائی را که حنین دریافت او نیزخدمت کرد لیکن به قاسم بن عبداﷲ اختصاص خاص داشت و رازدار و محرم او بود و در آخر مبتلی بفالج گشت و بدان بیماری در 298 هَ . ق . بمرد. او راست : اختصار قاطیغوریاس ارسطو. نقل نص باری ارمینیاس بعربی . اختصار باری ارمینیاس . نقل انالوطیقای اولی ارسطو بسریانی (و این بقیه ٔ انالوطیقاست و حنین قسمت اول را نقل کرده است ). نقل تمام انالوطیقای ثانی ارسطو بسریانی . و کتاب تاریخ . نقل کتاب الکون و الفساد ارسطو بعربی . نقل کتاب بوطیقای ارسطو به سریانی و این نقل را یحیی بن عدی به عربی ترجمه کرده است و دمشقی هفت مقاله ٔ آنرا نقل کرده است . نقل تفسیر امونیوس و اسکندر افرودیسی بعربی . نقل ریطوریقای ارسطو بعربی . و نقل کتاب الحروف (الهیّات ) ارسطو تا حرف مو. نقل چند مقاله ٔ کتاب الحروف (الهیّات ) ارسطو. نقل تفسیر دوازده مقاله ٔ کتاب اخلاق ارسطو به تفسیر فرفوریوس و چند مقاله از همان کتاب بتفسیر ثامسطیوس بسریانی . نقل کتاب النفس ارسطو باستثنای کمی از آن و نقل تمام آن بار دیگر بهتر از اولی و نقل اصول هندسه ٔاقلیدس . ترجمه ٔ سه مقاله ٔ اخیر کتاب ماذکره فلاطن فی طیماوس تألیف جالینوس و نقل کتاب المحرک الاول لایتحرک جالینوس و نقل کتاب عدد المقاییس جالینوس برای علی بن یحیی . نقل کتاب تفسیر الثانی من کتب ارسطالیس ازجالینوس . او را علاوه بر نقلها و ترجمه ها از کتب قدیمه تألیفات هست که ابن الندیم نام آنها را آورده است : کتاب الادویة المفردة به ترتیب الفبائی . کتاب الکناش اللطیف . کتاب تاریخ الاطباء. کتاب الادویة المفردة اللطیف الفبائی . (از ابن الندیم ). و ابن البیطار از او روایت آرد، از جمله در کلمه ٔ سناء، سناء مکّی . و کتب ذیل از مصنفات وی بطبع رسیده : 1 - کتاب اوقلیدس الفیثاغوری ، نقل اسحاق ، و شرح ابوالعباس النیریزی با ترجمه ٔ لاتینیه از استاد بستورن و استاد هیبرگ ، چاپ هونیه (کپنهاگ ) 1893م . 2 -کتاب ارسطاطالیس باری ارمینیس به معنی در عبارت ، نقل اسحاق بن حنین ، به اعتناء ایزیدر پلاک با مقدمه ٔ بزبان آلمانی و فهرست کلمات با اصل سریانی و یونانی در لیبسیک بسال 1913 م . 3 - کلیات ارسطاطالیس به اعتناء استاد زنکر (علم الفلسفه )، چ لیبسک 1846م . 4 - در کتاب مقالات فلسفه لابن سینا و الفارابی و الغزالی و ابن العربی و ابن العسال ، ترجمه ٔ عربی مقالات ارسطو و افلاطون توسط اسحاق بن حنین نیزدر بیروت بسال 1908 م . چاپ شده است . (معجم المطبوعات ). و رجوع به تتمه ٔ صوان الحکمة چ لاهور ص 4 ببعد، واعلام زرکلی ج 1 ص 96 و قاموس الاعلام ترکی و فهرست عیون الانباء و فهرست تاریخ الحکماء قفطی و کنز الحکمة ترجمه ٔ نزهة الارواح شهرزوری صص 22 - 23 و ضحی الاسلام ج ث ص 178 شود.
کاربر عزیز نسخه جدید واژهیاب در دسترس است. در تاریخ ۳۰ اردیبهشت فعالیت این نسخه از سایت متوقف خواهد شد و نسخه جدید جایگزین میگردد. اگر از دفترواژه استفاده میکردید لازم است از آن بکاپ تهیه فرمایید چرا که این مورد به نسخه جدید منتقل نخواهد شد.
خطای سرور
متأسفانه سرور با خطا مواجه شد. مشکل را بررسی میکنیم و به زودی حل خواهیم کرد.
واژه پیدا نشد!
- از درستی املای واژهٔ نوشتهشده مطمئن شوید.
- شکل سادهٔ لغت را بدون نوشتن وندها و ضمایر متصل بنویسید.
- این جستوجو را در فرهنگهای دیگر انجام دهید.